Αναδημοσιεύουμε από τη Νέα Σελίδα για να φωτίσουμε τις εξελίξεις στο νομοθετικό πλαίσιο
Πυρετώδεις είναι οι προετοιμασίες για το νέο πτωχευτικό δίκαιο, το οποίο συντάσσεται από τα υπουργεία Οικονομικών, Ανάπτυξης και Δικαιοσύνης.
Της ΑΜΑΛΙΑΣ ΚΑΤΖΟΥ
amaliakatzou@gmail.com
Η Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή εργάζεται πυρετωδώς και, σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες της «Νέας Σελίδας», το προσχέδιο μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου θα δοθεί προς έγκριση στους αρμόδιους υπουργούς και μετά θα πάρει τον δρόμο για τη Βουλή ώστε να ψηφιστεί άμεσα και να τεθεί σε εφαρμογή από 1ης Μαΐου, οπότε λήγει η ισχύς της ηλεκτρονικής πλατφόρμας που προστατεύει την πρώτη κατοικία.
Η Επιτροπή δουλεύει πάνω σε τρεις πυλώνες:
- Εναρμόνιση του ελληνικού πτωχευτικού δικαίου με την κοινοτική οδηγία για τη δεύτερη ευκαιρία και όσα αυτή προβλέπει.
- Ενσωμάτωση και ενοποίηση του υπάρχοντος δικαίου.
- Ενδιάμεσο δίκαιο (εξωδικαστικοί κανόνες).
- Επισημαίνεται ότι οι διεργασίες για την αναδιαμόρφωση του πτωχευτικού δικαίου στο σύνολό του προχωρούν υπό την επίβλεψη της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, ενώ την ενοποίηση του δικαίου και τη σχετική πρόβλεψη επεξεργάζεται η PwC ως σύμβουλος της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους.
Καταλυτικές αλλαγές
Ο νέος νόμος θα φέρει καταλυτικές αλλαγές στο τοπίο του ιδιωτικού χρέους, δημιουργώντας νέα δεδομένα για τους οφειλέτες. Στο πνεύμα της κοινοτικής οδηγίας 1023/2019 αλλά και στο πρότυπο του αμερικανικού μοντέλου γρήγορης εξυγίανσης των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, ο νέος νόμος θα προβλέπει τη ρευστοποίηση της περιουσίας του οφειλέτη για την πληρωμή του χρέους αλλά και τη «δεύτερη ευκαιρία».
Το νέο πλαίσιο θα είναι έτοιμο και θα τεθεί σε εφαρμογή την 1η Μαΐου. Ωστόσο, το διάστημα Μαΐου – Αυγούστου θα είναι προσαρμοστικό, με τον μηχανισμό στην πλήρη του μορφή να εφαρμόζεται από τις αρχές Σεπτεμβρίου.
Το θετικό στοιχείο είναι ότι ο επιχειρηματίας και ο ιδιώτης θα ξεχρεώνουν και θα απαλλάσσονται απ’ όλες τις οφειλές, αλλά ταυτόχρονα θα ρευστοποιούνται όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία, καθώς το νέο πτωχευτικό δεν θα περιλαμβάνει κανενός είδους προστασία.
Ζητούμενο παραμένει ακόμα στα πόσα χρόνια θα γίνεται η απαλλαγή από τα χρέη. Η πρόβλεψη της κοινοτικής οδηγίας 1023/2019 για την αφερεγγυότητα είναι τα τρία χρόνια και επαφίεται στην ελληνική κυβέρνηση να νομοθετήσει το χρονικό αυτό διάστημα στη διάρκεια που κρίνει, δηλαδή και συντομότερα της τριετίας. Ετσι, μετά την απαλλαγή θα μπορεί ένας επιχειρηματίας να ξεκινήσει μια καινούρια επιχειρηματική δραστηριότητα ή ένας ιδιώτης να πάρει στεγαστικό δάνειο.
Συνολική διαγραφή χρεών
Το νέο πτωχευτικό δίκαιο θα αντικαταστήσει όλες τις διατάξεις με τις οποίες ρυθμιζόταν μέχρι σήμερα το ιδιωτικό χρέος προς τράπεζες, εφορία, ασφαλιστικά ταμεία και λοιπούς πιστωτές. Επομένως, θα μπορούν να κάνουν χρήση τόσο οι επιχειρηματίες όσο και οι απλοί ιδιώτες που δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
Για να ενεργοποιηθεί η διαδικασία πτώχευσης θα πρέπει ή να το ζητήσει ο ίδιος ο οφειλέτης ή οι δανειστές του προκειμένου να διεκδικήσουν αυτά που τους οφείλονται.
Βάσει του νέου νόμου, η πτώχευση μέσα από μια ολοκληρωμένη διαδικασία θα απαλλάσσει από τα χρέη και θα έχει όφελος τόσο για τον οφειλέτη όσο και για τους δανειστές του. Αρμόδιο για να κηρύξει την πτώχευση θα είναι το δικαστήριο, το οποίο θα μοιράζει την περιουσία του οφειλέτη αναλογικά σε αυτούς που οφείλει. Ετσι, το χρέος του οφειλέτη θα διαγράφεται στο σύνολό του. Αυτό σημαίνει ότι θα διαγράφεται οποιοδήποτε ποσό απομένει ως οφειλή μετά τη ρευστοποίηση της περιουσίας του.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ο οφειλέτης θα «καθαρίζει» απ’ όλα τα χρέη του και θα μπορεί να κάνει μια νέα αρχή, απαλλαγμένος από οικονομικά βάρη. Επίσης, η διαγραφή του χρέους θα αφορά στην οικογένεια και τους κληρονόμους του οφειλέτη, οι οποίοι δεν θα κληρονομούν το χρέος.
Η συγκεκριμένη πρόβλεψη στο νέο πτωχευτικό δίκαιο βάζει τέλος στις αποποιήσεις κληρονομιάς που γίνονται μαζικά μέχρι σήμερα προκειμένου οι κληρονόμοι να μην φορτωθούν τα χρέη του θανόντος.
Αναφορικά με τους πιστωτές, λόγω της διαγραφής του χρέους το αντίστοιχο ποσό θα σβήνεται από τα βιβλία τους και συνεπώς δεν θα φορολογούνται. Εχοντας τη δυνατότητα να σβήσει το παρελθόν των οφειλών του, ο πτωχεύσας θα μπορεί να ανοίξει νέα επιχείρηση ύστερα από διάστημα έως τριών ετών από την κήρυξη της πτώχευσης.
Μέριμνα για τα ευάλωτα νοικοκυριά
Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί ότι θα υπάρξει μέριμνα για τα ευάλωτα νοικοκυριά. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο σχεδιασμός της προβλέπει, όχι την επιδότηση της δόσης του στεγαστικού δανείου, όπως ισχύει σήμερα για όποιον κάνει αίτηση στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, αλλά τη δυνατότητα χορήγησης επιδόματος στέγης για όποιον χάνει την πρώτη του κατοικία έτσι ώστε να μπορεί να πληρώνει ένα μέρος του ενοικίου για τη διαμονή στο σπίτι που έχει επιλέξει.
Επομένως, το επίδομα στέγης θα χορηγείται στους οφειλέτες που έχουν χάσει το ακίνητό τους, δηλαδή η ακίνητή τους περιουσία έχει ρευστοποιηθεί μέσω πλειστηριασμού ή έχει περιέλθει στην κυριότητα του πιστωτή, δηλαδή της τράπεζας.
Μαρία-Αρετή Ζιαζιά – Δικηγόρος
Το νέο πλαίσιο
Η αντίστροφη μέτρηση για την κατάργηση κάθε μέτρου προστασίας της πρώτης κατοικίας έχει ήδη αρχίσει. Ειδικότερα, στο ζήτημα προστασίας εντάσσεται πλέον μόνο η ηλεκτρονική πλατφόρμα, τα αποτελέσματα της οποίας γίνονται ολοένα και πιο ενθαρρυντικά, μετά και τις τροποποιήσεις που έλαβαν χώρα το προηγούμενο διάστημα, δίχως, βέβαια, να προσεγγίζουν τους επιδιωκόμενους στόχους.
Αναφορικά με τον νόμο Κατσέλη, το κληροδότημα που μας άφησε ο Ν. 3869/2010 είναι πολλές εκκρεμείς υποθέσεις προς εκδίκαση και, μάλιστα, σε δικασίμους που χρονολογούνται ακόμη και το 2030! Η περίοδος χάριτος, λοιπόν, θα έχει διάρκεια ακόμη λιγότερη από τρεις μήνες.
Παράλληλα, ξεκινά σταδιακά η περίοδος υποδοχής του νέου πλαισίου ρύθμισης χρεών φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων, που απαντάται στον εξής τίτλο: «Πτώχευση φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων» ή «Παροχή 2ης ευκαιρίας». Το νέο πλαίσιο θα εναρμονίζεται ταυτόχρονα και με την ευρωπαϊκή οδηγία για τη δεύτερη ευκαιρία (την 1023/2019 για την προληπτική αναδιάρθρωση, απαλλαγή από χρέη και ανικανότητες ή έκπτωση οφειλετών).
Αρχικά, με την πτώχευση ο οφειλέτης θα οδηγείται σε ρευστοποίηση των περιουσιακών του στοιχείων στο σύνολό τους, δίχως να υπάρχει καμία μέριμνα για την προστασία της πρώτης κατοικίας. Θα υπάρχει, βεβαίως, πρόβλεψη για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (ο εντοπισμός τους θα γίνεται σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια), αλλά σε μεταγενέστερο στάδιο.
Επίσης, αναφέρεται ότι θα χορηγείται επίδομα ενοικίου ώστε οι εν λόγω ευάλωτες κοινωνικές ομάδες να καλύπτουν ένα ποσό του ενοικίου που θα πληρώνουν στον πιστωτή για το σπίτι που διαμένουν και έχασαν από την κυριότητά τους λόγω των χρεών τους.
Επιπλέον, η ρύθμιση θα έχει ολιστικό χαρακτήρα· δηλαδή, θα δύνανται να υπαχθούν σε αυτή όλοι, ανεξαιρέτως εμπορικής ή μη ιδιότητας. Βασικό στοιχείο δε της νέας ρύθμισης θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να είναι η επιτάχυνση των διαδικασιών ώστε να μην επαναληφθούν τα μεγάλα χρονικά διαστήματα των παρελθοντικών ρυθμίσεων και να υπάρξουν αυτοματοποιημένες, άμεσες λύσεις για την υπαγωγή όλο και περισσοτέρων μικροοφειλετών σε αυτό, με βασικό στόχο τις γρήγορες και αποτελεσματικές διαδικασίες.
Σημειωτέον ότι είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρξει πρόβλεψη για τη διενέργεια των πλειστηριασμών, δεδομένου ότι η ακίνητη περιουσία δεν θα προστατεύεται πλέον, σε αντίθεση με παλαιότερες ρυθμίσεις. Προς συζήτηση οφείλει να τεθεί και το ζήτημα της προστασίας των οφειλετών από μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης και κατά πόσο σύντομο θα είναι το διάστημα αυτό (η οδηγία ορίζει 4 μήνες με παράταση 8 μηνών υπό προϋποθέσεις). Αναμφισβήτητα, δε, θα υπάρξει πρόβλεψη και για τους στρατηγικούς κακοπληρωτές και τι επιπτώσεις θα έχει γι’ αυτούς η ηθελημένη απόκρυψη των περιουσιακών τους στοιχείων.
Δάφνη Γρηγοριάδη – Οικονομική αναλύτρια
Ο αντίκτυπος
Το νέο πτωχευτικό δίκαιο, που θα εφαρμοστεί 1η Μαΐου, φέρνει καινούρια δεδομένα στην αντιμετώπιση των κόκκινων στεγαστικών δανείων, ειδικά εάν αφορούν στην πρώτη κατοικία. Θα επιτρέπει την πτώχευση των νοικοκυριών και την επανεκκίνησή τους χωρίς χρέη, αφού όμως ρευστοποιήσουν το σύνολο της ακίνητης περιουσίας τους.
Στην Ελλάδα τα ακίνητα αντιπροσωπεύουν μεγάλο μέρος του πλούτου των νοικοκυριών, με ποσοστό ιδιοκτησίας 80%, πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ, που κυμαίνεται στο 70%. Η μέχρι τώρα αποκλιμάκωση οφείλεται σε διαγραφή οφειλών και όχι στην ομαλή εξυπηρέτησή τους. Το θετικό της ρευστοποίησης της ακίνητης περιουσίας είναι ότι εάν μείνει ανεξόφλητο υπόλοιπο του δανείου, ο δανειολήπτης θα απαλλαγεί πλήρως από την υποχρέωση αποπληρωμής του.
Για τις τράπεζες είναι ένα δραστικό πλαίσιο για την άμεση αποκλιμάκωση των κόκκινων δανείων και την εξυγίανση των ισολογισμών τους, στοιχείο που θα τους επιτρέψει να αρχίσουν εκ νέου τη χρηματοδότηση της οικονομίας.
Στα αρνητικά όμως είναι ότι οι δανειολήπτες χάνουν οριστικά το σύνολο της ακίνητης περιουσία τους και, μάλιστα, σε μια περίοδο χαμηλών αξιών ρευστοποίησης, ενώ θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν μέρος της για την αύξηση του εισοδήματός τους – για παράδειγμα, μέσα από τη βραχυχρόνια ή μακροχρόνια μίσθωση. Αυτό θα τους εξασφάλιζε ένα έξτρα εισόδημα, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αποπληρωμή των δόσεων.
Οσον αφορά στο στεγαστικό επίδομα που θα δίνεται αυστηρά μόνο σε όποιον χάνει την πρώτη κατοικία, μπορούμε να πούμε ότι θα αφορά σε μεγάλο ποσοστό, καθώς το 70% των δανειοληπτών διαθέτει μόνο αυτό το ακίνητο. Το ερώτημα είναι όμως για πόσο χρονικό διάστημα θα έχει κάποιος τη δυνατότητα να λαμβάνει αυτό το επίδομα.
Μέσα στο 2020 (με το τρέχον καθεστώς) έχουν προγραμματιστεί 50.000 νέοι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί, εκ των οποίων οι 30.000 αφορούν στην κύρια κατοικία. Μέχρι σήμερα μόνο 3 στους 10 κατάφεραν να ενταχθούν στο πλαίσιο προστασίας. Τα περισσότερα κόκκινα δάνεια όμως είναι επιχειρηματικά, γι’ αυτό και έρχονται και εκεί αλλαγές, μέσα από έναν προληπτικό μηχανισμό στήριξης.
Δημοσιεύτηκε στο φύλλο 139 της «Νέας Σελίδας» που κυκλοφόρησε την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2020.
